Cùng với sự hỗ trợ của ngành ngân hàng, các hộ gia đình và doanh nghiệp ở Nam Phi đang nhanh chóng lắp đặt điện mặt trời áp mái để thoát khỏi cảnh bị cắt điện triền miên khi công suất không theo kịp nhu cầu do sự quản lý yếu kém của Công ty điện lực nhà nước Eskom.
Các tấm pin mặt trời lắp đặt trên mái của một ngôi nhà ở thủ đô Johannesburg của Nam Phi. Ảnh: Bloomberg
Pin mặt trời giúp người dân tránh cảnh mất điện
Nhà nghỉ Tingala nằm cách thủ đô Johannesburg của Nam Phi khoảng sáu giờ lái xe. Nằm trong một khu bảo tồn thiên nhiên, nhà nghỉ này nổi tiếng với những du khách muốn tham quan Vườn quốc gia Kruger gần đó. Nhưng tình trạng điện bị cắt liên tục khiến việc điều hành doanh nghiệp trở thành một thách thức.
“Khi mất điện, nhà vệ sinh và vòi sen không hoạt động”, Tom Joubert 80 tuổi, chủ sở hữu của Tingala, than vãn.
Nam Phi đã trải qua những đợt cắt điện luân phiên để giảm tải kể từ năm 2008, nhưng tình trạng mất điện trong năm nay đã leo thang đến mức khiến hoạt động của hàng loạt nhà máy bị đình trệ, làm gián đoạn cuộc sống và giao thông tắc nghẽn gần như mỗi ngày.
Để bảo vệ lưới điện, Công ty điện lực nhà nước Eskom tiến hành cắt điện theo từng đợt kéo dài từ 2 đến 4 giờ, đôi khi nhiều lần trong ngày. Số lần mất điện đã đạt mức kỷ lục trong năm nay và tính đến tháng 8, hệ số khả dụng năng lượng của Eskom thước đo lượng năng lượng mà lưới điện có thể xử lý, chỉ ở mức 60%. Điều này có nghĩa là khách hàng không thể tiếp cận được hơn 1/3 nguồn điện.
Trong khi tình trạng cắt điện đã giảm bớt, Eskom vẫn tiếp tục tăng giá điện để trang trải chi phí ngày càng tăng. Không có biện pháp khắc phục ngay lập tức, người dân Nam Phi ngày càng chuyển sang sử dụng điện mặt trời áp mái. Các ngân hàng lớn nhất của đất nước đang vào cuộc để hỗ trợ họ.
Kể từ đầu năm, FirstRand, Standard Bank, Absa Group và Nedbank Group đã triển khai một loạt phương án tài chính để hỗ trợ các cá nhân và doanh nghiệp chuyển đổi sang sử dụng năng lượng mặt trời. Những nỗ lực này, kết hợp với chính sách khuyến khích năng lượng sạch của chính phủ, dự kiến sẽ có tác động rộng hơn, một phần nhờ vào hoạt động sản xuất điện tư nhân.
Đơn hàng nhập khẩu thiết bị năng lượng tái tạo đang tăng mạnh. Trong một bài đăng trên mạng xã hội X, nhà kinh tế học Gaylor Montmasson-Clair cho hay, Nam Phi đã nhập khẩu các tấm pin mặt trời, pin lithium-ion và bộ biến tần trị giá 2,5 tỉ đô la trong sáu tháng đầu năm 2023, so với con số 1,7 tỉ đô la trong cả 2022.
Một hệ thống gồm 8-12 tấm pin mặt trời, một bộ biến tần và bộ pin trữ điện, gần như đủ để cung cấp năng lượng cho một ngôi nhà, có giá khoảng 13.250 đô la Mỹ.
Đối với Joubert, chủ nhà nghỉ Tingala, việc thiết lập hệ thống điện mặt trời áp mái gồm 16 tấm pin sẽ giúp ông thoát khỏi sự phụ thuộc vào nguồn điện từ Eskom, vốn khiến ông tiêu tốn khoảng 18.380 đô la mỗi năm.
“Chúng tôi muốn thoát khỏi lưới điện để có thể kiểm soát nguồn cung điện”, ông nói và ước tính sẽ tiết kiệm được khoảng 750 đô la tiền điện mỗi tháng nếu lắp đặt điện mặt trời áp mái.
Để đáp ứng nhu cầu các cá nhân và chủ doanh nghiệp nhỏ như Joubert, ngân hàng Absa Group cấp khoản vay 69 triệu đô la cho các lựa chọn năng lượng tái tạo, bao gồm cả các sản phẩm năng lượng mặt trời. Standard Bank, ngân hàng lớn nhất Nam Phi, cũng cho vay 32 triệu đô la trong 8 tháng đầu năm nay thông qua chương trình “năng lượng mặt trời cho gia đình” , giúp 450 ngôi nhà được lắp đặt điện mặt trời áp mái.
Cho đến nay, Ngân hàng Rand Merchant của FirstRand đã tài trợ cho các dự án điện tư nhân quy mô tiện ích trị giá 106 triệu đô la. Trong khi đó, Absa đã đầu tư 1,2 tỉ đô la vào các nỗ lực phát triển năng tái tạo. Trong số 235 triệu đô la mà ngân hàng Standard đã cho vay thông qua các sáng kiến tài chính bền vững, 58 triệu đô la được giải ngân cho cho các cơ sở kinh doanh và nhà cung cấp năng lượng mặt trời. Sim Tshabalala , CEO của Standard Bank, cho biết tài chính bền vững là hạng mục phát triển nhanh nhất trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng này.
Doanh nghiệp tiết kiệm chi phí nhờ điện mặt trời
Hồi tháng 5-2022, mệt mỏi với việc Eskom áp dụng chế độ cắt điện luân phiên điện, Công ty khai thác vàng Pan African Resources quyết định chuyển sang sử dụng năng lượng mặt trời.
Pan African đã thuê JUWI South Africa, nhà lắp đặt năng lượng mặt trời và phát triển năng lượng tái tạo, xây dựng trang trại điện mặt trời công suất 10 MW trị giá 8,13 triệu đô la để cung cấp năng lượng cho nhà máy xử lý đuôi quặng vàng Elikhulu ở phía đông Johannesburg. Nhà máy này tận dụng đuôi quặng thải bỏ từ mỏ vàng cũ và hiện dựa vào năng lượng mặt trời để đáp ứng 1/3 nhu cầu năng lượng.
Nhà máy Elikhulu đã tiết kiệm chi phí năng lượng cho Pan African khoảng 217.600 đô la trong tháng 7 và dự kiến sẽ tiết kiệm cho công ty tới 1,9 triệu đô la mỗi năm. Nhà máy cũng giúp giảm 6% lượng khí thải carbon hàng năm của Pan-African. Công ty khai thác vàng này đang phát triển một cơ sở năng lượng tái tạo riêng biệt để cung cấp năng lượng cho một mỏ vàng khác. Mục tiêu của công ty nâng tỷ lệ năng lượng tái tạo lên 50% trong tổng tiêu thụ năng lượng vào năm 2030.
7 năm trước, Richard Douglas sáng lập Greenway Solar, nhà lắp đặt năng lượng mặt trời, ở tỉnh Gauteng. Trong năm đầu hoạt động đầu tiên, Douglas xử lý tổng cộng sáu công việc lắp đặt. Nhưng ông dự kiến sẽ đạt con số 180 hợp đồng lắp đặt trong năm nay, bao gồm cả các dự án quy mô lớn hơn. Douglas gần đây đã lắp đặt một nhà máy năng lượng mặt trời công suất 200 kilowatt tại một trang trại ngựa ở phía bắc Johannesburg.
Tuy nhiên, không phải tất cả người dân Nam Phi đều có thể đơn giản từ bỏ Eskom. Khả năng chi trả cho các tấm pin mặt trời sẽ quyết định ai có quyền sử dụng điện. Nếu không thể mua các tấm pin, một thế hệ người Nam Phi sẽ bị bỏ lại phía sau.
Đầu năm nay, các đảng đối lập và Liên minh công nhân kim khí quốc gia Nam Phi kiện chính phủ với lý do việc cắt điện khiến người dân không được hưởng các quyền cơ bản về giáo dục và y tế. Trong thời gian mất điện, trẻ em không thể đến trường và truy cập wifi. Các bệnh viện phải trì hoãn các hoạt động quan trọng và các thiết bị y tế đắt tiền bị hư hỏng do tình trạng mất điện và điện áp tăng xảy ra liên tục. Vụ kiện cuối cùng bị hủy bỏ. Nhưng đây chỉ là một trong ít nhất bốn vụ kiện chống lại chính phủ về hành vi giảm tải của Eskom.
Đối với một số người Nam Phi, năng lượng mặt trời có thể gây ra những thách thức khác. Thembi Elizabeth Mathebula, chủ một cửa hàng thịt ở thị trấn Alexandra, đã mua tấm pin mặt trời đầu tiên với giá 850 đô la cách đây 4 năm nhưng bị mất trộm trong vòng vài tháng. Sau đó, bà mua lại một tấm pin khác có công suất nhỏ hơn với giá 320 đô la, nhưng tiếp tục bị mất trộm.
Mathebula hiện làm mát khu trưng bày thịt bằng máy làm lạnh chạy bằng pin và sử dụng dầu hỏa và khí dầu mỏ hóa lỏng để nấu ăn. Bà cũng có một máy phát điện để sử dụng khi mất điện. Nhưng đây không phải là giải pháp lâu dài vì chi phí dầu diesel dùng cho máy phát điện có thể lên tới 32 đô la mỗi ngày.
Ngay cả với nguy cơ bị trộm cắp, Mathebula đang xem xét lắp đặt lại điện mặt trời.
“Tôi đang tính đến ngân hàng để hỏi xem họ có thể cho tôi vay tiền không”, bà nói.
Theo Bloomberg
