Mô hình kinh tế hiện đại đã thất bại như thế nào?

22 Trần Quốc Toản, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, Tp.HCM
Tiêu điểm
CN & MT: Planetary Eclipse Tin tức: Quy mô nhân viên của Agribank tăng lên gần 41.000 người, bằng 12 ngân hàng cộng lại và vượt xa BIDV, VietinBank, Vietcombank CN & MT: Công nghệ vũ trụ và trí tuệ nhân tạo của con người vẫn còn quá chậm so với dự đoán của Kubrick từ gần 60 năm trước! CN & MT: Nhật Bản phát triển công nghệ nâng nhà lên không trung khi xảy ra động đất Tin tức: Ngành hàng nào sẽ giúp thị trường cho thuê mặt bằng bán lẻ TP.HCM tăng tốc? Tin tức: Giải mã ba tháng cầm quyền của Tổng thống Donald Trump 2.0 Tin tức: Tài liệu giải mật: Tính toán của CIA về việc sử dụng vũ khí hạt nhân trong cuộc chiến tranh ở Việt Nam CN & MT: Xe điện Trung Quốc đang ở đâu? Tin tức: THOMAS FRIEDMAN : "TÔI KHÔNG TIN MỘT LỜI NÀO TRUMP VÀ PUTIN NÓI VỀ UKRAINE". SK & Đời Sống: Trưởng thành - chiếc áo quá rộng với thế hệ Y? Tin tức: TP.HCM không còn là miền “đất hứa” cho lao động ngoại tỉnh? SK & Đời Sống: 10 LƯU Ý KHI MUA LẠI HÀNG QUÁN MÀ CHỦ QUÁN NÊN BIẾT  Tin tức: Long An ký kết 3 thỏa thuận hợp tác đầu tư với các đối tác Nhật Bản CN & MT: Bill Gates tiên đoán tuần làm việc 2 ngày không còn xa vì con người sắp bị thay thế trong nhiều ngành nghề, muốn tự làm cũng không bắt kịp công nghệ CN & MT: Dự báo La Nina và thời tiết mùa hè nóng kỷ lục Tin tức: Trung tâm thương mại chật vật để tồn tại VH & TG: Hàng triệu nhà hàng Trung Quốc đóng cửa: Vì đâu nên nỗi? VH & TG: CÂU CHUYỆN KHÔN NGOAN CN & MT: TƯƠNG LAI CON CHÁU CHÚNG TA SẼ LÀM GÌ.??? SK & Đời Sống: -Food For Thought- VH & TG: Toward a North American Economic Union VH & TG: Hàng triệu nhà hàng Trung Quốc 'chết yểu', sống không quá 500 ngày Tiền Tệ : Lịch Sử và Chu Kỳ của giá Vàng BĐS: “Hoang mang” những con phố thời trang của Sài Gòn VH & TG: Chứng minh của khoa học về thế giới bên kia – P2: Thí nghiệm với nhà ngoại cảm SK & Đời Sống: Thế hệ bất hạnh nhất Tin tức: Thị trường bán lẻ TP.HCM: Trung tâm thương mại 'lên ngôi', nhà phố lao dốc? Tin tức: TPHCM: Tiểu thương chợ đầu mối "khóc ròng" vì ế CN & MT: Nền kinh tế hydro - Hiện thực hay giấc mơ? BĐS: Thị trường bất động sản sắp thay đổi lớn vào 2026 VH & TG: ĐẠI SUY THOÁI 2025 2035 CN & MT: Phân tích bản đồ động đất Đông Nam Á, nguy cơ của Việt Nam đến đâu? VH & TG: Goldman Sachs bi quan về kinh tế Mỹ Tin tức: Đối với Trung Quốc và Hoa Kỳ, cuộc chiến thương mại của Trump lần này có vẻ tồi tệ hơn nhiều VH & TG: TẠI SAO NƯỚC MỸ DƯỚI THỜI TỔNG THỐNG TRUMP 2.0 TẬP TRUNG VÀO NGÀNH SẢN XUẤT (MANUFACTURING)? VH & TG: Hệ thống quyền lực xuyên Đại Tây Dương đã đến điểm không thể vãn hồi CN & MT: Bản đồ nhiệt: Đường nào cháy da, phố nào đổ lửa Tin tức: Cách Chợ Bến Thành 20km, cảng biển này sẽ được tiếp nhận tàu khách quốc tế Tin tức: VIỆT NAM NHÌN VÁN CỜ CỦA TT TRUMP  CN & MT: Khí nhà Kính CO2 Cao Nhất trong 800.000 năm VH & TG: Vấn Đề Lớn Ở Nhật Bản  CN & MT: Earth in 2025 CN & MT: AI VÀ CON NGƯỜI: AI HUẤN LUYỆN AI? CÂU CHUYỆN TỪ CON CHÓ CỦA PAVLOV ĐẾN KỶ NGUYÊN TRÍ TUỆ NHÂN TẠO SK & Đời Sống: Tin tức sáng 30-3: Tốc độ già hóa dân số Việt Nam nhanh nhất châu Á, TP.HCM già nhanh nhất nước Thư Giản: Millennials - thế hệ kẹt giữa gen X và gen Z: Vì sao chúng ta khác biệt? BĐS: NÊN ĐẦU TƯ HAY ĐỨNG NGOÀI QUAN SÁT? BĐS: NHỮNG CÚ SỐC ĐẦU TƯ: KHI BẤT ĐỘNG SẢN KHÔNG DỄ ĂN NHƯ BẠN NGHĨ! BĐS: Khốn khổ vì giá thuê căn hộ tăng cao BĐS: Đấu giá 3.790 căn hộ tái định cư bỏ trống tại Thủ Thiêm Chứng khoán: Chứng khoán Việt Nam sau tròn 3 năm sau lập đỉnh lịch sử: Có thêm gần 5 triệu tài khoản, VN-Index “bốc hơi” 300 điểm BĐS: TP.HCM: Nhiều dự án tái khởi động dự kiến có giá bán tăng gấp 2-3 lần giá cũ BĐS: Nhìn lại lịch sử các chu kì tăng trưởng, chuyên gia dự báo bất ngờ về bức tranh bất động sản năm 2025 BĐS: Novaland – khi gã khổng lồ bị quật ngã : Nếu không sửa luật, dự án bất động sản sẽ tắc trong 10 năm tới VH & TG: China’s Pet Parents Choose ‘Fur Kids’ Over Human Children Tiền Tệ : Kinh tế - Chính trịKinh tế Việt Nam từ 2010 đến 2023 và con đường phía trước (phần C) Tiền Tệ : Kinh tế - Chính trị Kinh tế Việt Nam từ 2010 đến 2023 và con đường phía trước (phần B) Tiền Tệ : Kinh tế Việt Nam từ 2010 đến 2023 và con đường phía trước (phần A) CN & MT: Chống biến đổi khí hậu: Càng già càng hay CN & MT: Nước Mỹ vận hành chương trình tài trợ khoa học cho doanh nghiệp nhỏ ra sao? Tin tức: ‘Ông lớn’ năng lượng Hàn Quốc sắp khởi công nhà máy điện LNG 3 tỷ USD tại Long An BĐS: Bất Động Sản Thương Mại đối mặt năm Định Mệnh SK & Đời Sống:  BƯỚC ĐỂ MỞ MỘT QUÁN CAFE CÓC "ÍT VỐN, NHIỀU LỜI" SK & Đời Sống: Con người, nếu không có tiền! VH & TG: Chúng ta đang sống trong một Thế Giới đang đảo chiều VH & TG: KHI NÀO THÌ TRUNG QUỐC ĐÁNH ĐÀI LOAN? [Phần 2] VH & TG: KHI NÀO THÌ TRUNG QUỐC ĐÁNH ĐÀI LOAN? [Phần 1] VH & TG: Nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Thuỵ Kha  SK & Đời Sống: Vì sao nhiều người trúng giải độc đắc giàu nhanh nhưng lại dễ “tan cửa nát nhà”, rơi vào bi kịch nghèo vẫn hoàn nghèo? VH & TG: Giáo sư Vũ Minh Khương: Học hỏi từ 7 chữ S của Singapore BĐS: Giá căn hộ TP.HCM tăng tới 40%: Cạn nguồn cung, giá bán lập kỷ lục mới VH & TG: MỘT THỜI ĐẠI ĐANG CÁO CHUNG VH & TG: Các nhà tài phiệt Mỹ là gót chân Achilles của Trump Tin tức: Xã hội TP.HCM đầu tư mạnh 8 công trình chiến lược kết nối với Long An Tin tức: TẢN MẠN CUỐI TUẦN: ĐIỀU KHÁC BIỆT  Tin tức: TPHCM xây thêm 7 tuyến metro sau khi Metro số 1 khánh thành VH & TG: Ukraine: Khi đồng minh tháo chạy? BĐS: Bất động sản 2025: Tồn kho cao thì lo, tồn kho thấp chưa chắc đã mừng CN & MT: (I) GEOFFREY HINTON: CHA ĐỠ ĐẦU CỦA TRÍ TUỆ NHÂN TẠO, VÀ CON ĐƯỜNG DẪN ĐẾN GIẢI NOBEL CN & MT: Trung Quốc chế tạo pin hạt nhân hoạt động hơn 100 năm không cần sạc? BĐS: Sẽ chuyển gần 4.000 căn hộ tái định cư tại Thủ Thiêm sang nhà ở thương mại CN & MT: Kỹ sư máy tính từng ở hang ổ lừa đảo thốt lên: "Công nghệ của chúng tiên tiến hơn những gì tôi từng biết” SK & Đời Sống: Hỏi DeepSeek, ChatGPT "Đang thất nghiệp làm gì để kiếm ra tiền": AI phân tích kỹ càng, đưa ra câu trả lời cực bất ngờ khiến nhiều người tỉnh ngộ VH & TG: Tác động từ sự trở lại của chính trị bộ lạc dưới thời Tổng thống Trump BĐS: Bất động sản tỉnh nhưng giá ngang với TP.HCM VH & TG: Sự kết thúc của toàn cầu hóa như chúng ta biết BĐS: Dòng tiền đầu tư bất động sản dịch chuyển ra vùng ven VH & TG: Quản trị nhà nước kiểu Trung Quốc: Vừa tập quyền, vừa tản quyền Tin tức: Cựu Thống đốc Ngân hàng TW Anh quốc vừa lên làm Thủ tướng Canada thay ông Trudeau! Tin tức: Tình hình kinh tế Mỹ ngày càng khó lường Tin tức: Học giả Thái Lan: Vai trò dẫn dắt ASEAN và vị thế toàn cầu lớn hơn của Việt Nam CN & MT: Năng lượng tái tạo toàn cầu vào năm 2027 trong Báo cáo Điện lực 2025 của IEA CN & MT: Mỹ để mắt tới chương trình chiến đấu cơ thế hệ mới của châu Âu - Nhật Bản Tin tức: Mỹ đã ‘giúp’ Trung Quốc trở thành cường quốc sản xuất như thế nào? Tin tức: Thương chiến toàn cầu leo thang SK & Đời Sống: Thử luận cách chữa huyết áp CAO và THẤP: Tin tức: Ông Trump bổ sung thuế với TQ, chứng khoán Thượng Hải, Thâm Quyến và Hồng Kông lao dốc VH & TG: Liệu Trump có gây ra “sự sụp đổ” thứ tám? Thư Giản: NĂM CHỮ CỦA NGƯỜI XƯA SK & Đời Sống: 60 TUỔI TRỞ LÊN, BẠN DỰA VÀO AI?  SK & Đời Sống: 10 BÀI HỌC "NHỚ ĐỜI" KHI MỞ QUÁN CỦA MẸ TÔI VÀ ANH HÀNG XÓM BĐS: Thị trường cho thuê nhà phố tại TP.HCM đang trải qua đợt giảm giá mạnh BĐS: LONG AN – MIỀN ĐẤT HỨA HAY MIỀN ĐẤT GỒNG? BĐS: “MẮC NGHẸN” VỚI CĂN SHOP HOUSE MUA 18 TỶ, CHO THUÊ 20 TRIỆU BĐS: Năm 2025: Chưa thể mua nhà ở BĐS: ĐẦU TƯ BĐS VEN TPHCM - ĐỊA PHƯƠNG NÀO NGON NHẤT ??? BĐS: Hết thời ôm đất nông nghiệp chờ hạ tầng? Thư Giản: Bức thư của nhà khoa học Newton năm 1704 tiên đoán về ngày tận thế BĐS: KẾ HOẠCH KINH DOANH BẤT ĐỘNG SẢN CỦA CÁC CHỦ ĐẦU TƯ TRONG NĂM 2025 VH & TG: Buồn của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới: Dân số 1,4 tỷ người nhưng thiếu lao động trầm trọng ở cơ sở y tế nông thôn, bác sĩ lương tháng 3,4 triệu đồng, tự bỏ tiền túi mua thiết bị Tin tức: Ngẫm bài học tăng trưởng từ Trung Quốc và Ấn Độ BĐS: Năm 2025, giá chung cư chưa thể hạ nhiệt? Thư Giản: Ước vọng thay đổi Thư Giản: 34 LỜI DẠY CỦA LÃO TỬ Thư Giản: Elon Musk bật mí 6 PHƯƠNG PHÁP HỌC độc đáo, làm việc 1 năm bằng người khác làm 8 năm: Thú vị nhất là QUY TẮC 2 PHÚT Tin tức: Kinh tế Trung Quốc giai đoạn mới và hàm ý cho Việt Nam Tiền Tệ : TP. Hồ Chí Minh: Tiền gửi vào hệ thống ngân hàng đạt hơn 4 triệu tỷ đồng Tiền Tệ : Mô hình kinh tế hiện đại đã thất bại như thế nào? Thư Giản: Nhìn lại thế giới 2024 và dự đoán tương lai Thư Giản: Ở Sài Gòn rất dễ sống phải không? Tin tức: Ukraine 'khóa van', kỷ nguyên khí đốt của Nga tại châu Âu kết thúc Thư Giản: Ngắm nhìn "hẻm xanh" giữa lòng đô thị Tiền Tệ : Chính sách tiền tệ năm 2025 sẽ đối mặt với không ít thách thức BĐS: Thị trường bất động sản năm 2024: Hai thái cực ở hai đầu đất nước BĐS: Người trong cuộc bất ngờ “chỉ điểm” diễn biến mới của thị trường địa ốc đầu năm 2025 Chứng khoán: VinaCapital: 2025 có thể là năm biến động đối với thị trường chứng khoán và nền kinh tế Tiền Tệ : Quyết định hạ lãi suất của Fed có thể 'giáng đòn' lên hàng loạt NHTW trên toàn cầu như thế nào? VH & TG: NGỘ 12 LUẬT NHÂN QUẢ BẤT BIẾN TRONG CUỘC ĐỜI Chứng khoán: "Chỉ báo Warren Buffett" cao chưa từng có trong lịch sử, gióng hồi chuông cảnh báo nhà đầu tư về mối nguy của TTCK Mỹ Chứng khoán: Chủ tịch FiinGroup: Hầu hết đầu tư cá nhân đang chịu lỗ VH & TG: Tỷ phú Elon Musk nói thẳng 1 ĐIỀU càng cố tỏ ra hoàn hảo thì con người càng kém giá trị: Tránh được sớm sẽ giàu sớm Chứng khoán: Nỗi buồn chưa từng có của thị trường chứng khoán Việt Nam: Con số kỷ lục trong hơn 24 năm hoạt động Tin tức: Thế chiến thứ III đã bắt đầu? Chứng khoán: La Nina hoạt động mạnh từ tháng 8, mưa nhiều chưa từng có, cổ phiếu ngành điện ra sao? Chứng khoán: Thời hoàng kim của chứng khoán Việt Nam 2007 VH & TG: Đại lão Hòa thượng Hộ Tông Vansarakkhita (1893-1981) Tin tức: CÁI GIÁ CỦA CHIẾN TRANH 2024 2025 Tin tức: Thế giới đối mặt cùng lúc 5 căn nguyên của thảm họa và nguy cơ Thế chiến III CN & MT: "Báo động đỏ" về khí hậu VH & TG: Nghiên cứu 75 năm của ĐH Harvard: Đây là KIỂU NGƯỜI hạnh phúc nhất, không liên quan gì đến giàu sang, danh vọng! Tin tức: Phố nhậu xập xình nhất TPHCM ế vêu, chủ quán ngồi chờ… dẹp tiệm Tin tức:  2050 Nhân loại đang ở ngã ba đường Tin tức: 20 rủi ro toàn cầu lớn nhất năm 2024, suy thoái kinh tế và thời tiết cực đoan nằm top đầu VH & TG: Câu chuyện Chúa Giê Su ‘sang Phương Đông tu tập’ được kể lại ra sao? SK & Đời Sống: Giáo sư từng đoạt giải Nobel suốt đời tuân theo 6 điều, bảo sao sống thọ 101 tuổi: Tập thể dục hay uống nước cũng gác lại sau VH & TG: Henry Kissinger: Làm thế nào để tránh xảy ra Thế chiến 3? (P1) CN & MT: Dự báo của Yuval Noal Harari về những biến đổi chính trị - xã hội trong thời đại số và những giải pháp cho xã hội tương lai Tin tức: Dấu ấn ODA Nhật Bản tại Đồng bằng sông Cửu Long CN & MT: Làm cây thông đứng giữa trời mà… lo Tin tức: 9 vấn đề định hình nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2024: Từ lạm phát, tăng trưởng GDP đến TikTok, ChatGPT CN & MT: Năng lượng và biến đổi khí hậu CN & MT: Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi ngành bán lẻ Tin tức: Trung Quốc chấm dứt 30 năm phát triển mạnh, hết thời làm mưa làm gió trên thế giới? CN & MT: Châu Âu: Thế thượng phong của ô tô điện - bao lâu nữa? CN & MT: Ai là tác nhân chính gây biến đổi khí hậu? Tin tức: Hệ lụy gì từ cuộc chiến mới ở Trung Đông? CN & MT: Kỷ nguyên bùng nổ AI: Linh hồn của thời kỳ Siliconomy Tin tức: Khủng hoảng tại WTO và cảnh báo về sự phân mảnh của kinh tế toàn cầu Tin tức: Dự báo rủi ro lạm phát dai dẳng ở Mỹ Tin tức: Trump làm tổng thống Mỹ Thế giới bắt đầu thời kỳ cấu trúc lại trật tư thế giới The World Begins to Reorder Itself Tin tức: IMF: Triển vọng kinh tế thế giới mấy năm tới chỉ ở “hạng xoàng” CN & MT: Nếu Trái đất nóng hơn 2,5 độ so với thời tiền công nghiệp, ĐBSCL sẽ gặp nguy cơ CN & MT: Diễn biến đáng lo ở Nam Cực
Bài viết
Mô hình kinh tế hiện đại đã thất bại như thế nào?

    Đại dịch COVID-19 làm bộc lộ nhiều thứ, trong đó rõ nét nhất là sự thất bại của mô hình kinh tế mà nhiều nước đang theo đuổi.

    Ảnh: New Yorker

    ó là một mô hình quá chú trọng đến lợi nhuận, hay nói đúng hơn, đến gia tăng giá trị cho cổ đông thông qua công cụ tài chính mà bỏ quên các hoạt động sản xuất cơ bản và bỏ quên công nhân.

    Lao động thiết yếu chăm sóc xã hội và sự lãng quên có hệ thống

    Trong cuộc sống giãn cách xã hội, người ta chợt nhận ra có những người làm những nghề không thể thiếu, nay gọi là hoạt động kinh tế thiết yếu. Đó có thể là người bán hàng ở siêu thị, người lấy rác, công nhân lo chuyện điện nước, lái xe, giao hàng, nhân viên y tế...

    Khó có ai yên tâm tự cách ly ở nhà nếu không có những người duy trì hoạt động của siêu thị và đội ngũ giao hàng tận nhà. Trước đây và bây giờ cũng vậy, họ là những người được trả lương thấp, không bằng một góc những loại hình công việc văn phòng khác.

    Mô hình kinh tế hiện nay phân phối thu nhập không đồng đều: rất thấp cho lãnh vực nông nghiệp và các hoạt động sản xuất trực tiếp; rất cao cho những công việc ở chuỗi giá trị bên trên, dù không tạo ra giá trị thực tế.

    Nói cách khác, cách biệt giữa giá trị xã hội rất lớn của các hoạt động “thiết yếu” so với giá trị thị trường rất nhỏ của chúng là một khoảng cách mênh mông. Vì thế hiện nay chúng ta cứ đọc những tin như cam chín không có người hái, nông sản không người thu hoạch, sữa phải đổ xuống cống - một phần do chuỗi cung ứng, vận chuyển, tiêu thụ bị đứt quãng nhưng lý do chính là vì công nhân nhập cư, những người chịu làm các “hoạt động thiết yếu” để nhận đồng tiền công thấp, đã không thể quay về tiếp tục bán sức lao động.

    Hãy nhìn vào Singapore với thu nhập bình quân đầu người vào loại cao nhất thế giới, đất nước này vẫn có hàng trăm ngàn công nhân nhập cư, sống trong điều kiện tồi tệ, nhận đồng lương thấp, làm những loại công việc người Singapore chê không làm. Mô hình kinh tế hiện nay tạo điều kiện cho ra đời tầng lớp lao động chẳng khác gì lao động nô lệ ngày xưa, chỉ khác ở chỗ “lao động thiết yếu” tranh nhau tự nguyện bán sức lao động giá rẻ.

    Điều làm nhiều người ở châu Âu và Mỹ bất bình là bởi “lao động thiết yếu” tiếp tục đi làm, chịu nhiều rủi ro mà vẫn nhận lương thấp, trong khi lao động không thiết yếu vẫn nhận đủ lương khi làm việc từ nhà hoặc nếu thất nghiệp thì trợ cấp mất việc cũng cao hơn lương theo giờ của “lao động thiết yếu”. Người bán hàng, người giao hàng còn khiến người thân cùng nhà cũng phơi nhiễm rủi ro cùng họ khi phải ra bên ngoài và tiếp xúc nhiều.

    Quá phụ thuộc vào một số “công xưởng” của thế giới

    Dịch bệnh cho thấy các nước phương Tây đã buông các hoạt động sản xuất cho các nước đang phát triển, để rồi nay lúng túng tìm cách sản xuất thay thế khi nguồn cung ứng hàng bị ngắt quãng. Từ các vật dụng rất thông thường như khẩu trang y tế, các loại quần áo bảo hộ đến máy thở, thuốc men... các nước từng phó mặc cho Trung Quốc bởi họ xem giá trị tăng thêm của các hoạt động này là không đáng kể.

    Bản thân việc sản xuất một loại thuốc nào đó chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong giá thành sau cùng của nó; phần các nước phương Tây giành lấy là phân phối, tiếp thị, đưa vào bệnh viện, định giá cao. Nay thuốc không có trong tay lấy gì thu lợi nhuận từ các hoạt động khác?

    Mô hình sản xuất như thế là dựa vào mô hình giao thương dựa trên lý thuyết lợi thế cạnh tranh của nhà kinh tế học người Anh David Ricardo vào thế kỷ 19. Ông cho rằng các nước chỉ nên tập trung sản xuất các loại hàng hóa họ có lợi thế so sánh; chẳng hạn, thợ may Mỹ có năng suất gấp đôi thợ may Việt Nam nhưng những người thợ này đưa sang huấn luyện để lắp ráp ôtô thì còn tạo ra năng suất gấp 10 lần.

    Thế là Mỹ nên để Việt Nam may mặc, còn họ lắp ráp ôtô, tiến lên một nấc là chuyển qua lắp ráp robot hay máy móc tinh vi khác để hưởng lợi thế so sánh đó. Tất cả quá trình xác định lợi thế so sánh này rồi phân công vai trò trong các khâu sản xuất, định giá từng khâu là do thị trường cung cầu quyết định, nhà nước rất ít can thiệp.

    Hậu quả là giới chủ ngày thêm giàu nhờ chiếm phần trị giá gia tăng cao; công nhân ngày càng vất vả nhưng thu nhập giữ nguyên trong mấy chục năm qua. Đến khi có dịch bệnh, dây chuyền cung ứng cho kiểu sản xuất theo lợi thế cạnh tranh bị tắc nghẽn, các nước từng từ bỏ các loại công việc có lợi thế cạnh tranh thấp nay cũng không thể xoay xở kịp để sản xuất các vật dụng thông thường như trang thiết bị y tế.

    Tài chính ăn hết lợi nhuận

    Mô hình kinh tế hiện nay chú trọng vào tìm kiếm cơ hội, luôn coi trọng nâng cao giá trị cho cổ đông, bỏ qua rủi ro. Mặt khác, hai mảng Main Street (sản xuất thật) và Wall Street (kinh doanh tài chính) ngày càng tách biệt nhau, cái sau chỉ dựa vào kết quả của cái trước để đánh cược nên thường khuếch đại kết quả của cái trước lên bội lần.

    Câu chuyện giá dầu là một ví dụ điển hình. Giá dầu vừa qua dù sụt giảm nhưng thực tế không đến mức âm gần 40 đôla/thùng, bởi chi phí trữ dầu vào thời điểm diễn ra mức giá âm kỷ lục vào tuần trước cũng chỉ vài ba đôla/thùng.

    Mức giá méo mó đó là do những tay tài chính đánh cược lên giá dầu bị thua và bị đẩy vào chỗ phải chấp nhận mức thua cao hơn thực tế nhiều lần. Ở các lĩnh vực khác cũng vậy, bán lẻ giảm chừng 8% thì giá cổ phiếu của các công ty liên quan đến bán lẻ có thể sụt 30-40%.

    Tài chính, nguyên thủy là công cụ giúp doanh nghiệp hoạt động trôi chảy, giờ trở thành mục tiêu tối hậu. Cổ đông, giới đầu tư tài chính, các CEO được liên tục cổ xúy để nâng giá trị thị trường của doanh nghiệp bất kể giá trị sổ sách.

    Lấy ví dụ giữa năm 2018, giá trị sổ sách của Microsoft chỉ là 82 tỉ đôla trong khi giá trị của nó trên thị trường chứng khoán lên đến 768 tỉ đôla, gấp hơn 9 lần giá trị thật! Cuộc khủng hoảng 2008 tưởng sẽ xóa bớt cách biệt này nhưng do chính phủ các nước liên tục tung tiền giá rẻ ra giải cứu, giá cổ phiếu vẫn tiếp tục tăng như cũ và toàn thế giới gánh những khoản nợ khổng lồ. Tổng nợ của thế giới tăng từ mức 97.000 tỉ đôla năm 2007 lên 169.000 tỉ đôla năm 2017.

    Động lực lớn nhất của dòng chảy tài chính là lợi nhuận. Chính vì thế tiền rót vào như nước cho các startup thua lỗ triền miên chỉ vì kỳ vọng giá trị cổ phiếu sẽ tăng vọt. Tiền nghiên cứu và phát triển chảy vào các món thời thượng như điện thoại gập, xe không người lái, hệ thống trí tuệ nhân tạo, phát triển tiền ảo... trong khi các món không có tiềm năng đem lại lợi nhuận như vaccine cho bệnh SARS hay bệnh MERS, các xét nghiệm với độ chính xác cao, hệ thống y tế dự phòng... không ai màng đến.

    Xác định một mô hình khác

    Chắc chắn sẽ không có chuyện từ nay nước nào tự lo sản xuất đủ mọi mặt hàng tiêu dùng của nước đó. Toàn cầu hóa đã ăn sâu vào cách tổ chức sản xuất kinh doanh, nên khó lòng rút ra trở về thời tự cung tự cấp. Nhưng cũng chắc chắn họ sẽ tổ chức lại các chuỗi cung ứng để không phụ thuộc quá nhiều vào một nước duy nhất, như với Trung Quốc trong phần lớn trường hợp.

    Các hiệp định thương mại tự do khu vực nay sẽ phát huy tác dụng; việc phân bổ lại vai trò sản xuất giữa các nước có mối dây liên kết sẽ được triển khai nhanh chóng.

    Dù muốn dù không, các nước cũng phải tính đến phương án dự phòng như tổ chức kho dự trữ quốc gia các mặt hàng thiết yếu hay tự sản xuất một phần. Các loại thuốc chữa bệnh là ưu tiên hàng đầu vì Mỹ sẽ không thể nào yên tâm khi đến 80% lượng dược phẩm, 90% kháng sinh tiêu thụ trên nước Mỹ do Trung Quốc sản xuất.

    Tất cả sẽ phải để lên bàn cân để tính toán, trong đó bên cạnh các yếu tố lợi nhuận sẽ phải bổ sung yếu tố rủi ro. Những lập luận kiểu như thâm hụt mậu dịch không quan trọng sẽ phải nhường chỗ cho việc cân nhắc xem mình có món gì quan trọng mà đối tác cần để làm đòn bẩy thương thảo mua hàng thiết yếu.

    Các chuỗi cung ứng sẽ được thiết kế lại để đơn giản hơn so với trước. Những khái niệm như sản xuất tinh gọn, hàng tồn kho đủ dùng (just-in-time) sẽ giảm bớt tầm quan trọng khi các nước nhấn mạnh đến yếu tố phòng ngừa rủi ro. Các nước sẽ áp dụng một chính sách tạm gọi là bảo hộ chiến lược để duy trì an toàn về nhiều lãnh vực.

    Tuy nhiên, nếu không có những chính sách đồng bộ, doanh nghiệp, vì động cơ lợi nhuận, sẽ đi theo con đường cũ bởi con đường mới sẽ khó khăn, giảm lợi nhuận, tăng phúc lợi cho công nhân hơn so với trước.

    Chẳng hạn sẽ không có doanh nghiệp nào có động cơ tích trữ thuốc men, trang thiết bị y tế cho một đại dịch khác vì không có lợi cho họ - chính phủ phải đảm đương chuyện đó hoặc có chính sách thích hợp. Chính sách đó phải mang tính “tạo ra thịnh vượng cho mọi người”, chứ không phải “vắt kiệt thịnh vượng ở nơi đâu dễ vắt nhất”. ■

    Mức độ méo mó của thị trường tài chính rõ nhất là khi nền kinh tế toàn cầu rơi vào chỗ đông cứng do dịch bệnh mà giá cổ phiếu vẫn tăng; có lúc được báo chí lý giải vì có tin tìm ra thuốc này thuốc nọ. Trên thực tế, đây chỉ là cách mà giới tài chính đánh cược họ sẽ nhận được phần lớn các gói giải cứu mà nhiều nước tung ra.

    NGUYỄN VẠN PHÚ - Theo Tuổi Trẻ

    THỐNG KÊ TRUY CẬP
    • Đang online 3
    • Truy cập tuần 547
    • Truy cập tháng 6077
    • Tổng truy cập 240104