Mô hình kinh tế hiện đại đã thất bại như thế nào?

22 Trần Quốc Toản, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, Tp.HCM
Tiêu điểm
VH & TG: Đằng sau việc quân đội Mỹ thử nghiệm trung tâm hậu cần bí mật tại vùng hẻo lánh của Australia-Kỳ 1 VH & TG: 'Bóng ma Nhật Bản' thập niên 1990 bất ngờ bao trùm kinh tế Trung Quốc, chuyện gì đã xảy ra? VH & TG: 4 trụ cột trong “Chiến tranh Lạnh mới” của Tập Cận Bình và cách Mỹ nên ứng phó Tin tức: Trung Quốc có bị tác động bởi thuế ‘trung chuyển’ trong thỏa thuận Mỹ-Việt? Tin tức: TT TRUMP GỬI THƯ, ÁP THUẾ 25% VỚI HÀNG NHẬP KHẨU TỪ NHẬT BẢN, HÀN QUỐC VÀ 12 QUỐC GIA KHÁC Tin tức: Tương lai kinh tế Việt Nam: Nắm bắt cơ hội vàng trong kỷ nguyên mới.. Tin tức: Thế giới sắp có tỷ phú nghìn tỷ USD đầu tiên VH & TG: Mao Trạch Đông miệng nói tin vô thần luận nhưng lại biến mình thành “thần” Tin tức: Tuyên bố của Tổng thống Trump về việc cắt bỏ trợ cấp xe điện và ủng hộ xe hybrid CN & MT: Trái Đất đang quay nhanh bất thường Tin tức: Đòn bẩy đất hiếm của Trung Quốc đang phát huy hiệu quả CN & MT: CÁC “QUỶ MÁY” TẠO CÔNG TY KHỞI NGHIỆP LÀM BIẾN ĐỔI THẾ GIỚI Tin tức: Tăng trưởng kinh tế hai chữ số VH & TG: Ván cờ ông Ôn Gia Bảo đi từ 20 năm trước: Khi Trung Quốc đã dẫn đầu, Mỹ còn chưa kịp nhập cuộc? Tin tức: 3 KHỐI KINH TẾ TOÀN CẦU SAU THUẾ QUAN MỸ TRUMP 2.0 - 7.2025 Thư Giản: 14 định luật ngầm VH & TG: VỊ TRÍ THẬT SỰ CỦA TRUNG QUỐC TRONG TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI CN & MT: Một tổng hợp rất thú vị về các nhận định từ khoa học cổ đại và những phát hiện gần đây về Trái Đất Tin tức: Việc Mỹ chính thức ngừng trợ cấp xe điện, theo các thông tin tìm kiếm gần đây (tháng 7/2025) VH & TG: QUỐC KHÁNH LẦN THỨ 249 HỢP CHÚNG QUỐC HOA KỲ 4/7/1776 - 4/7/2025 SK & Đời Sống: HIGHLANDS COFFEE: KHÔNG GIAN NGỒI LẠI KHÔNG CHỈ ĐỂ NGHỈ CHÂN, MÀ LÀ CHIẾN LƯỢC KINH DOANH DÀI HẠN Tin tức: BÀI 1: THỎA THUẬN MỸ – VIỆT: MỘT BƯỚC NGOẶT HƯỚNG TÂY TRONG ÂM THẦM CN & MT: Nhà di động thuần điện đầu tiên có thể chạy suốt 4 mùa, 460km/sạc, giá ngang xe sang BĐS: Bất động sản dễ “vỡ bong bóng” BĐS: TS. Lê Xuân Nghĩa: Nguy cơ thị trường bất động sản vỡ bong bóng BĐS: 5 lưu ý khi đầu tư LƯỚT SÓNG bất động sản CN & MT: Lầu Năm Góc tuyên bố đã thử nghiệm thành công radar nhận dạng tầm xa (LRDR) tại Alaska CN & MT: Việt Nam vừa xuất khẩu sản phẩm cơ khí nặng 3.400 tấn, chính thức làm chủ công nghệ phức tạp nhất Tiền Tệ : Sắp tới, người đi vay không 'có cửa' trốn nợ, hàng trăm nghìn tỷ đồng sẽ được đưa vào nền kinh tế Tiền Tệ : 'Kinh tế ngầm' chiếm hơn 100 tỷ USD, có thể chưa được tính vào GDP của Việt Nam CN & MT: Điện mặt trời đang làm thay đổi thị trường năng lượng toàn cầu thế nào? CN & MT: LOÀI NGƯỜI CHÍNH THỨC BƯỚC VÀO “KỶ NGUYÊN HẬU LÁI XE”: KHỞI ĐẦU CỦA MỘT NỀN VĂN MINH MỚI CN & MT: Tesla chính thức đưa robotaxi vào hoạt động vào ngày 22/4/2025 CN & MT: London to host trials of AI-driven robotaxis CN & MT: Một startup Mỹ vừa khai phá thủy điện trên đất khô – không cần sông hay đập CN & MT: [KẾ HOẠCH MARSHALL CHO KỶ NGUYÊN TRÍ TUỆ NHÂN TẠO] BĐS: Đất ở ổn định 20 năm, không có khiếu kiện, tranh chấp có được cấp sổ đỏ hay không BĐS: Sắp gỡ vướng cho 2.200 dự án quy mô 235 tỷ USD: Novaland, Đất Xanh, Nam Long kỳ vọng bứt tốc BĐS: Cung đường gần 10.000 tỷ tại khu Nam TP. HCM mở rộng lên 10 làn xe, bất động sản Phú Mỹ Hưng, Nhà Bè có nhiều chuyển biến mới Chứng khoán: Tài sản Mỹ bị bán tháo, dòng vốn toàn cầu sẽ chuyển sang thị trường mới nổi? Chứng khoán: Nhóm quỹ Dragon Capital đã bán ra gần 6 triệu cổ phiếu của Tổng CTCP Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí Việt Nam (PVS) BĐS: Hơn 32.000 căn nhà ở xã hội gần TP.HCM trong kế hoạch xây dựng năm 2025 của Long An : Nếu không sửa luật, dự án bất động sản sẽ tắc trong 10 năm tới VH & TG: PHƯƠNG TÂY PHƯƠNG ĐÔNG CÂU CHUYỆN THẾ KỶ ... Tin tức: Graphic Essay: Global Chokepoints in Maritime Trade Tin tức: Dự báo xung đột Iran Israel 7.2025 Tin tức: Lý do các nước NATO phải nâng mức chi tiêu quốc phòng VH & TG: MỘT CÁCH NHÌN BÀN CỜ LỚN TRONG PHÂN TÍCH QUAN HỆ QUỐC TẾ 6.2025 BĐS: Chuyên gia cảnh báo nóng về nguy cơ thị trường bất động sản Việt Nam Tin tức: Chính thức chốt dự án đường sắt 67 tỷ USD: Pha 'kiến tạo' cơ chế cho doanh nghiệp tư nhân nội địa Tin tức: Ông Nguyễn Văn Được: 'Trung tâm tài chính - trái tim mới của TP.HCM sẽ ở quận 1 và một phần Thủ Đức' VH & TG: Trí tuệ nhân loại  VH & TG: THỜI ĐIỂM XUẤT HIỆN VỊ PHẬT CUỐI CÙNG... Tin tức: Thời kỳ chiến tranh 2.5 + đã bắt đầu BĐS: TS Nguyễn Trí Hiếu: Bất động sản sẽ không giảm giá trong 2 năm tới VH & TG: CHI TIẾT THỎA THUẬN THƯƠNG MẠI MỚI GIỮA MỸ VÀ TRUNG QUỐC: BƯỚC CHUYỂN ĐỘT PHÁ HAY BƯỚC DỪNG CHIẾN THUẬT? VH & TG: Tại sao Putin vẫn không muốn ngừng chiến ở Ukraine? VH & TG: Nền hòa bình mong manh của Trump ở Trung Đông BĐS: Người mua dồn về khu vực Long Hậu (Long An) để đón ''sóng” hạ tầng VH & TG: Thách thức địa chính trị của Mỹ năm 1970 VH & TG: NHỮNG CÂU HỎI VỀ SỰ ỔN ĐỊNH CỦA CHẾ ĐỘ TRUNG QUỐC VH & TG: Chaim Weizmann là một nhà khoa học và lãnh đạo Zionist nổi bật BĐS: Giá Căn Hộ TP.HCM Không Ngừng Tăng, Đặc Biệt Là Phân Khúc Cao Cấp VH & TG: HN THƯỢNG ĐỈNH NATO CHÍNH THỨC KHAI MẠC TẠI THE HAGUE, HÀ LAN] VH & TG: THÂN THẾ VÀ SỰ NGHIỆP CỦA ĐỨC THÁI TỔ GIA DỤ HOÀNG ĐẾ húy NGUYỄN HOÀNG. BĐS: Một loại hình BĐS mới được dự báo sẽ mở ra thị trường đầy tiềm năng nhưng hiện mới chỉ có số ít chủ đầu tư bước đầu tiếp cận CN & MT: 'Petrostates' xưa rồi - một quốc gia sắp cho Mỹ, EU 'hít khói' để trở thành 'electrostates' đầu tiên trên toàn cầu BĐS: Thị trường bất động sản thay đổi theo khu vực và phân khúc CN & MT: Trái Đất sẽ tiếp tục nóng lên trong 5 năm tới SK & Đời Sống: Đông Nam Á: Thiên đường hưu trí mới CN & MT: Startup khí hậu chới với khi Mỹ quay lưng với năng lượng sạch CN & MT: Kỳ hạn 8 năm đã đến, 20 triệu pin xe điện sắp hết hạn: Trung Quốc trả nổi "món nợ khổng lồ" này không? CN & MT: Lần đầu trong lịch sử Không quân Mỹ giao đồng minh kiểm soát bom trên không CN & MT: Robot Trung Quốc – 'Gót chân Achilles' trong giấc mơ công nghiệp của Mỹ CN & MT: Bằng chứng không thể chối cãi rằng thị trường xe điện đang "xì hơi" Tiền Tệ : Giật mình số 'vốn chết' khổng lồ trong nền kinh tế CN & MT: Sự trở lại của Chiến tranh giữa các vì sao BĐS: THỊ TRƯỜNG BẤT ĐỘNG SẢN THÁNG 4/2025: GIẢM NHIỆT RỘ RỘT SAU “SÓNG NGẮN” Tiền Tệ : Đô la tiếp tục bị bán mạnh BĐS: 10 chỉ đạo “nóng” của Thủ tướng cho thị trường bất động sản CN & MT: Homo numericus: Con người trong kỷ nguyên số CN & MT: Câu chuyện công nghệ : kết nối vật lý - người ( ngũ quan : nhãn ,nhĩ ,tỉ,thiệt ,thân )  Tiền Tệ : Làn sóng tháo chạy khỏi trái phiếu dài hạn tại các nước phát triển đang tăng tốc CN & MT: NHỮNG NGƯỜI KHỔNG LỒ VỀ CÔNG NGHỆ ĐÃ NẮM LẤY SỰ KIỂM SOÁT? Tiền Tệ : Nợ xấu ngân hàng trên 4% CN & MT: Một nguồn năng lượng đang nằm im dưới chân chúng ta - và nó có thể nuôi sống nhân loại trong 170.000 năm BĐS: Đất bỏ hoang chục năm không xây nhà để chờ giá tăng, luật này ra đời sẽ chặn đứng nạn đầu cơ CN & MT: Câu chuyện công nghệ BLOCKCHAIN CN & MT: Nhật Bản đã lắp đặt tuabin năng lượng thủy triều ở cấp độ megawatt đầu tiên CN & MT: 60% người Trung Quốc đi xe điện CN & MT: Tuyên bố mới nhất của Musk về Trung Quốc Tin tức: Ngân hàng KEXIM làm việc với tỉnh Long An SK & Đời Sống: Quá nhiều Gen Z đang làm “người chuột”: Chỉ nằm im và chìm trong nỗi buồn vô tận BĐS: Về “chung nhà” với TP.HCM, thị trường bất động sản hai địa phương này tăng gần 50% CN & MT: Câu chuyện công nghệ thế kỷ 21 CN & MT: ChatGPT dự đoán văn minh nhân loại sụp đổ vào năm 2150, nhưng không phải do AI Tin tức: “Thế giới không còn phẳng” BĐS: Dòng tiền đổ về vùng ven Tin tức: TOD giúp định hình lại không gian đô thị TP.HCM Thư Giản: Người đàn ông chi hơn 273 triệu đồng mua hòn đảo 99.000m2 để nghỉ hưu, 42 năm sau giá tăng lên 1.200 tỷ vẫn từ chối bán: "Thứ tôi muốn không phải là tiền" SK & Đời Sống: Nghiên cứu: Thiền định có thể làm giảm mạnh tỷ lệ tội phạm quốc gia Bạn đang sao chép nội dung của Trí Thức VN. Nếu là cá nhân sử dụng, vui lòng ghi rõ nguồn trithucvn2.net. Nếu là website, kênh truyền thông, vui lòng chỉ sử dụng nội dung khi có sự cho Tiền Tệ : Tỷ lệ nợ xấu nhiều ngân hàng gần về mức đỉnh nhưng không tích cực trích lập dự phòng? BĐS: Cuộc “ly tâm” mạnh mẽ của nhà phố - biệt thự, lý do ít ai ngờ Tin tức: TỰ LỰC, TỰ CƯỜNG: CON ĐƯỜNG DUY NHẤT ĐỂ VIỆT NAM BƯỚC VÀO KỶ NGUYÊN MỚI DƯỚI SỰ LÃNH ĐẠO CỦA TỔNG BÍ THƯ TÔ LÂM SK & Đời Sống: 1 trung tâm thương mại từng "ngủ yên" giữa Quận 1 bỗng đông nghịt khách chỉ vì 4 thương hiệu đến từ Nhật Bản BĐS: Sóng giảm giá lan rộng, giới đầu cơ chung cư sắp phải lao vào cuộc đua ‘cắt lãi’ để thoát hàng? Chứng khoán: Cần nhìn xa hơn một cuộc chiến thương mại 4 - 5 năm BĐS: Bất kể một tòa nhà có bao nhiêu tầng, các kiến ​​trúc sư đều nói rằng 5 tầng này là 'tầng vàng'. Hãy kiểm tra chúng trước khi mua Chứng khoán: Hàng tồn kho cao ngất ngưởng, bất động sản chật vật trả nợ trái phiếu Tin tức: Vinhomes, Novaland, Khang Điền, Nam Long, Phát Đạt… đang làm ăn ra sao? Tin tức: Tình trạng đình lạm(*) của thời đại hiện nay  Thư Giản: BỨC ẢNH CUỐI CÙNG GỬI VỀ TỪ SAO KIM 1982  VH & TG: Chuyện gì đang xảy ra ở Mỹ: Nghiên cứu mới cho thấy 25% người Mỹ giàu nhất chỉ sống thọ bằng 25% người nghèo nhất Tây Âu? Chứng khoán: JPMorgan Chase: Nguy cơ suy thoái kinh tế Mỹ gần 80% Chứng khoán: Chuyên gia cảnh báo về khả năng sụp đổ của thị trường giống như năm 1987 Thư Giản: NGƯỜI HÀNG XÓM KHÔNG BÌNH THƯỜNG SK & Đời Sống: Trưởng thành - chiếc áo quá rộng với thế hệ Y? SK & Đời Sống: 10 LƯU Ý KHI MUA LẠI HÀNG QUÁN MÀ CHỦ QUÁN NÊN BIẾT  SK & Đời Sống: -Food For Thought- Tiền Tệ : Lịch Sử và Chu Kỳ của giá Vàng BĐS: “Hoang mang” những con phố thời trang của Sài Gòn Thư Giản: Millennials - thế hệ kẹt giữa gen X và gen Z: Vì sao chúng ta khác biệt? Tiền Tệ : Kinh tế - Chính trị Kinh tế Việt Nam từ 2010 đến 2023 và con đường phía trước (phần B) Tiền Tệ : Kinh tế Việt Nam từ 2010 đến 2023 và con đường phía trước (phần A) BĐS: NÊN ĐẦU TƯ HAY ĐỨNG NGOÀI QUAN SÁT? Tin tức: Ông Trump bổ sung thuế với TQ, chứng khoán Thượng Hải, Thâm Quyến và Hồng Kông lao dốc VH & TG: Liệu Trump có gây ra “sự sụp đổ” thứ tám? Thư Giản: NĂM CHỮ CỦA NGƯỜI XƯA Thư Giản: Bức thư của nhà khoa học Newton năm 1704 tiên đoán về ngày tận thế VH & TG: Buồn của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới: Dân số 1,4 tỷ người nhưng thiếu lao động trầm trọng ở cơ sở y tế nông thôn, bác sĩ lương tháng 3,4 triệu đồng, tự bỏ tiền túi mua thiết bị Tin tức: Ngẫm bài học tăng trưởng từ Trung Quốc và Ấn Độ Thư Giản: Ước vọng thay đổi Chứng khoán: Chứng khoán Việt Nam sau tròn 3 năm sau lập đỉnh lịch sử: Có thêm gần 5 triệu tài khoản, VN-Index “bốc hơi” 300 điểm Tin tức: Kinh tế Trung Quốc giai đoạn mới và hàm ý cho Việt Nam Tiền Tệ : TP. Hồ Chí Minh: Tiền gửi vào hệ thống ngân hàng đạt hơn 4 triệu tỷ đồng Tiền Tệ : Mô hình kinh tế hiện đại đã thất bại như thế nào? Tin tức: Ukraine 'khóa van', kỷ nguyên khí đốt của Nga tại châu Âu kết thúc Tiền Tệ : Chính sách tiền tệ năm 2025 sẽ đối mặt với không ít thách thức Chứng khoán: VinaCapital: 2025 có thể là năm biến động đối với thị trường chứng khoán và nền kinh tế Tiền Tệ : Quyết định hạ lãi suất của Fed có thể 'giáng đòn' lên hàng loạt NHTW trên toàn cầu như thế nào? VH & TG: NGỘ 12 LUẬT NHÂN QUẢ BẤT BIẾN TRONG CUỘC ĐỜI Chứng khoán: "Chỉ báo Warren Buffett" cao chưa từng có trong lịch sử, gióng hồi chuông cảnh báo nhà đầu tư về mối nguy của TTCK Mỹ Chứng khoán: Chủ tịch FiinGroup: Hầu hết đầu tư cá nhân đang chịu lỗ VH & TG: Tỷ phú Elon Musk nói thẳng 1 ĐIỀU càng cố tỏ ra hoàn hảo thì con người càng kém giá trị: Tránh được sớm sẽ giàu sớm Chứng khoán: Nỗi buồn chưa từng có của thị trường chứng khoán Việt Nam: Con số kỷ lục trong hơn 24 năm hoạt động Tin tức: Thế chiến thứ III đã bắt đầu? VH & TG: Đại lão Hòa thượng Hộ Tông Vansarakkhita (1893-1981) Tin tức: CÁI GIÁ CỦA CHIẾN TRANH 2024 2025 Tin tức: Thế giới đối mặt cùng lúc 5 căn nguyên của thảm họa và nguy cơ Thế chiến III CN & MT: "Báo động đỏ" về khí hậu VH & TG: Nghiên cứu 75 năm của ĐH Harvard: Đây là KIỂU NGƯỜI hạnh phúc nhất, không liên quan gì đến giàu sang, danh vọng! Tin tức: Phố nhậu xập xình nhất TPHCM ế vêu, chủ quán ngồi chờ… dẹp tiệm Tin tức:  2050 Nhân loại đang ở ngã ba đường Tin tức: 20 rủi ro toàn cầu lớn nhất năm 2024, suy thoái kinh tế và thời tiết cực đoan nằm top đầu VH & TG: Câu chuyện Chúa Giê Su ‘sang Phương Đông tu tập’ được kể lại ra sao? VH & TG: Henry Kissinger: Làm thế nào để tránh xảy ra Thế chiến 3? (P1) Tin tức: Dấu ấn ODA Nhật Bản tại Đồng bằng sông Cửu Long Tin tức: 9 vấn đề định hình nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2024: Từ lạm phát, tăng trưởng GDP đến TikTok, ChatGPT CN & MT: Năng lượng và biến đổi khí hậu Tin tức: Trật tự thế giới mới sẽ như thế nào 2025 2050 ? Tin tức: Trung Quốc chấm dứt 30 năm phát triển mạnh, hết thời làm mưa làm gió trên thế giới? CN & MT: Châu Âu: Thế thượng phong của ô tô điện - bao lâu nữa? Tin tức: Hệ lụy gì từ cuộc chiến mới ở Trung Đông? Tin tức: Khủng hoảng tại WTO và cảnh báo về sự phân mảnh của kinh tế toàn cầu Tin tức: Dự báo rủi ro lạm phát dai dẳng ở Mỹ Tin tức: Trump làm tổng thống Mỹ Thế giới bắt đầu thời kỳ cấu trúc lại trật tư thế giới The World Begins to Reorder Itself Tin tức: IMF: Triển vọng kinh tế thế giới mấy năm tới chỉ ở “hạng xoàng”
Bài viết
Mô hình kinh tế hiện đại đã thất bại như thế nào?

    Đại dịch COVID-19 làm bộc lộ nhiều thứ, trong đó rõ nét nhất là sự thất bại của mô hình kinh tế mà nhiều nước đang theo đuổi.

    Ảnh: New Yorker

    ó là một mô hình quá chú trọng đến lợi nhuận, hay nói đúng hơn, đến gia tăng giá trị cho cổ đông thông qua công cụ tài chính mà bỏ quên các hoạt động sản xuất cơ bản và bỏ quên công nhân.

    Lao động thiết yếu chăm sóc xã hội và sự lãng quên có hệ thống

    Trong cuộc sống giãn cách xã hội, người ta chợt nhận ra có những người làm những nghề không thể thiếu, nay gọi là hoạt động kinh tế thiết yếu. Đó có thể là người bán hàng ở siêu thị, người lấy rác, công nhân lo chuyện điện nước, lái xe, giao hàng, nhân viên y tế...

    Khó có ai yên tâm tự cách ly ở nhà nếu không có những người duy trì hoạt động của siêu thị và đội ngũ giao hàng tận nhà. Trước đây và bây giờ cũng vậy, họ là những người được trả lương thấp, không bằng một góc những loại hình công việc văn phòng khác.

    Mô hình kinh tế hiện nay phân phối thu nhập không đồng đều: rất thấp cho lãnh vực nông nghiệp và các hoạt động sản xuất trực tiếp; rất cao cho những công việc ở chuỗi giá trị bên trên, dù không tạo ra giá trị thực tế.

    Nói cách khác, cách biệt giữa giá trị xã hội rất lớn của các hoạt động “thiết yếu” so với giá trị thị trường rất nhỏ của chúng là một khoảng cách mênh mông. Vì thế hiện nay chúng ta cứ đọc những tin như cam chín không có người hái, nông sản không người thu hoạch, sữa phải đổ xuống cống - một phần do chuỗi cung ứng, vận chuyển, tiêu thụ bị đứt quãng nhưng lý do chính là vì công nhân nhập cư, những người chịu làm các “hoạt động thiết yếu” để nhận đồng tiền công thấp, đã không thể quay về tiếp tục bán sức lao động.

    Hãy nhìn vào Singapore với thu nhập bình quân đầu người vào loại cao nhất thế giới, đất nước này vẫn có hàng trăm ngàn công nhân nhập cư, sống trong điều kiện tồi tệ, nhận đồng lương thấp, làm những loại công việc người Singapore chê không làm. Mô hình kinh tế hiện nay tạo điều kiện cho ra đời tầng lớp lao động chẳng khác gì lao động nô lệ ngày xưa, chỉ khác ở chỗ “lao động thiết yếu” tranh nhau tự nguyện bán sức lao động giá rẻ.

    Điều làm nhiều người ở châu Âu và Mỹ bất bình là bởi “lao động thiết yếu” tiếp tục đi làm, chịu nhiều rủi ro mà vẫn nhận lương thấp, trong khi lao động không thiết yếu vẫn nhận đủ lương khi làm việc từ nhà hoặc nếu thất nghiệp thì trợ cấp mất việc cũng cao hơn lương theo giờ của “lao động thiết yếu”. Người bán hàng, người giao hàng còn khiến người thân cùng nhà cũng phơi nhiễm rủi ro cùng họ khi phải ra bên ngoài và tiếp xúc nhiều.

    Quá phụ thuộc vào một số “công xưởng” của thế giới

    Dịch bệnh cho thấy các nước phương Tây đã buông các hoạt động sản xuất cho các nước đang phát triển, để rồi nay lúng túng tìm cách sản xuất thay thế khi nguồn cung ứng hàng bị ngắt quãng. Từ các vật dụng rất thông thường như khẩu trang y tế, các loại quần áo bảo hộ đến máy thở, thuốc men... các nước từng phó mặc cho Trung Quốc bởi họ xem giá trị tăng thêm của các hoạt động này là không đáng kể.

    Bản thân việc sản xuất một loại thuốc nào đó chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong giá thành sau cùng của nó; phần các nước phương Tây giành lấy là phân phối, tiếp thị, đưa vào bệnh viện, định giá cao. Nay thuốc không có trong tay lấy gì thu lợi nhuận từ các hoạt động khác?

    Mô hình sản xuất như thế là dựa vào mô hình giao thương dựa trên lý thuyết lợi thế cạnh tranh của nhà kinh tế học người Anh David Ricardo vào thế kỷ 19. Ông cho rằng các nước chỉ nên tập trung sản xuất các loại hàng hóa họ có lợi thế so sánh; chẳng hạn, thợ may Mỹ có năng suất gấp đôi thợ may Việt Nam nhưng những người thợ này đưa sang huấn luyện để lắp ráp ôtô thì còn tạo ra năng suất gấp 10 lần.

    Thế là Mỹ nên để Việt Nam may mặc, còn họ lắp ráp ôtô, tiến lên một nấc là chuyển qua lắp ráp robot hay máy móc tinh vi khác để hưởng lợi thế so sánh đó. Tất cả quá trình xác định lợi thế so sánh này rồi phân công vai trò trong các khâu sản xuất, định giá từng khâu là do thị trường cung cầu quyết định, nhà nước rất ít can thiệp.

    Hậu quả là giới chủ ngày thêm giàu nhờ chiếm phần trị giá gia tăng cao; công nhân ngày càng vất vả nhưng thu nhập giữ nguyên trong mấy chục năm qua. Đến khi có dịch bệnh, dây chuyền cung ứng cho kiểu sản xuất theo lợi thế cạnh tranh bị tắc nghẽn, các nước từng từ bỏ các loại công việc có lợi thế cạnh tranh thấp nay cũng không thể xoay xở kịp để sản xuất các vật dụng thông thường như trang thiết bị y tế.

    Tài chính ăn hết lợi nhuận

    Mô hình kinh tế hiện nay chú trọng vào tìm kiếm cơ hội, luôn coi trọng nâng cao giá trị cho cổ đông, bỏ qua rủi ro. Mặt khác, hai mảng Main Street (sản xuất thật) và Wall Street (kinh doanh tài chính) ngày càng tách biệt nhau, cái sau chỉ dựa vào kết quả của cái trước để đánh cược nên thường khuếch đại kết quả của cái trước lên bội lần.

    Câu chuyện giá dầu là một ví dụ điển hình. Giá dầu vừa qua dù sụt giảm nhưng thực tế không đến mức âm gần 40 đôla/thùng, bởi chi phí trữ dầu vào thời điểm diễn ra mức giá âm kỷ lục vào tuần trước cũng chỉ vài ba đôla/thùng.

    Mức giá méo mó đó là do những tay tài chính đánh cược lên giá dầu bị thua và bị đẩy vào chỗ phải chấp nhận mức thua cao hơn thực tế nhiều lần. Ở các lĩnh vực khác cũng vậy, bán lẻ giảm chừng 8% thì giá cổ phiếu của các công ty liên quan đến bán lẻ có thể sụt 30-40%.

    Tài chính, nguyên thủy là công cụ giúp doanh nghiệp hoạt động trôi chảy, giờ trở thành mục tiêu tối hậu. Cổ đông, giới đầu tư tài chính, các CEO được liên tục cổ xúy để nâng giá trị thị trường của doanh nghiệp bất kể giá trị sổ sách.

    Lấy ví dụ giữa năm 2018, giá trị sổ sách của Microsoft chỉ là 82 tỉ đôla trong khi giá trị của nó trên thị trường chứng khoán lên đến 768 tỉ đôla, gấp hơn 9 lần giá trị thật! Cuộc khủng hoảng 2008 tưởng sẽ xóa bớt cách biệt này nhưng do chính phủ các nước liên tục tung tiền giá rẻ ra giải cứu, giá cổ phiếu vẫn tiếp tục tăng như cũ và toàn thế giới gánh những khoản nợ khổng lồ. Tổng nợ của thế giới tăng từ mức 97.000 tỉ đôla năm 2007 lên 169.000 tỉ đôla năm 2017.

    Động lực lớn nhất của dòng chảy tài chính là lợi nhuận. Chính vì thế tiền rót vào như nước cho các startup thua lỗ triền miên chỉ vì kỳ vọng giá trị cổ phiếu sẽ tăng vọt. Tiền nghiên cứu và phát triển chảy vào các món thời thượng như điện thoại gập, xe không người lái, hệ thống trí tuệ nhân tạo, phát triển tiền ảo... trong khi các món không có tiềm năng đem lại lợi nhuận như vaccine cho bệnh SARS hay bệnh MERS, các xét nghiệm với độ chính xác cao, hệ thống y tế dự phòng... không ai màng đến.

    Xác định một mô hình khác

    Chắc chắn sẽ không có chuyện từ nay nước nào tự lo sản xuất đủ mọi mặt hàng tiêu dùng của nước đó. Toàn cầu hóa đã ăn sâu vào cách tổ chức sản xuất kinh doanh, nên khó lòng rút ra trở về thời tự cung tự cấp. Nhưng cũng chắc chắn họ sẽ tổ chức lại các chuỗi cung ứng để không phụ thuộc quá nhiều vào một nước duy nhất, như với Trung Quốc trong phần lớn trường hợp.

    Các hiệp định thương mại tự do khu vực nay sẽ phát huy tác dụng; việc phân bổ lại vai trò sản xuất giữa các nước có mối dây liên kết sẽ được triển khai nhanh chóng.

    Dù muốn dù không, các nước cũng phải tính đến phương án dự phòng như tổ chức kho dự trữ quốc gia các mặt hàng thiết yếu hay tự sản xuất một phần. Các loại thuốc chữa bệnh là ưu tiên hàng đầu vì Mỹ sẽ không thể nào yên tâm khi đến 80% lượng dược phẩm, 90% kháng sinh tiêu thụ trên nước Mỹ do Trung Quốc sản xuất.

    Tất cả sẽ phải để lên bàn cân để tính toán, trong đó bên cạnh các yếu tố lợi nhuận sẽ phải bổ sung yếu tố rủi ro. Những lập luận kiểu như thâm hụt mậu dịch không quan trọng sẽ phải nhường chỗ cho việc cân nhắc xem mình có món gì quan trọng mà đối tác cần để làm đòn bẩy thương thảo mua hàng thiết yếu.

    Các chuỗi cung ứng sẽ được thiết kế lại để đơn giản hơn so với trước. Những khái niệm như sản xuất tinh gọn, hàng tồn kho đủ dùng (just-in-time) sẽ giảm bớt tầm quan trọng khi các nước nhấn mạnh đến yếu tố phòng ngừa rủi ro. Các nước sẽ áp dụng một chính sách tạm gọi là bảo hộ chiến lược để duy trì an toàn về nhiều lãnh vực.

    Tuy nhiên, nếu không có những chính sách đồng bộ, doanh nghiệp, vì động cơ lợi nhuận, sẽ đi theo con đường cũ bởi con đường mới sẽ khó khăn, giảm lợi nhuận, tăng phúc lợi cho công nhân hơn so với trước.

    Chẳng hạn sẽ không có doanh nghiệp nào có động cơ tích trữ thuốc men, trang thiết bị y tế cho một đại dịch khác vì không có lợi cho họ - chính phủ phải đảm đương chuyện đó hoặc có chính sách thích hợp. Chính sách đó phải mang tính “tạo ra thịnh vượng cho mọi người”, chứ không phải “vắt kiệt thịnh vượng ở nơi đâu dễ vắt nhất”. ■

    Mức độ méo mó của thị trường tài chính rõ nhất là khi nền kinh tế toàn cầu rơi vào chỗ đông cứng do dịch bệnh mà giá cổ phiếu vẫn tăng; có lúc được báo chí lý giải vì có tin tìm ra thuốc này thuốc nọ. Trên thực tế, đây chỉ là cách mà giới tài chính đánh cược họ sẽ nhận được phần lớn các gói giải cứu mà nhiều nước tung ra.

    NGUYỄN VẠN PHÚ - Theo Tuổi Trẻ

    THỐNG KÊ TRUY CẬP
    • Đang online 13
    • Truy cập tuần 3359
    • Truy cập tháng 8457
    • Tổng truy cập 310652