Điện gió ngoài khơi sẵn sàng "cất cánh"

Điện gió ngoài khơi (ĐGNK) đang mở ra một chương mới trong hành trình phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam, không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng mà còn góp phần thực hiện các cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính. Là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực này, Tổng công ty Cổ phần Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí Việt Nam (PTSC) đang khẳng định năng lực cạnh tranh toàn cầu qua cung cấp dịch vụ cho hàng loạt các dự án lớn. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng và khát vọng phát triển ngành công nghiệp ĐGNK tại Việt Nam, các cơ chế, chính sách hỗ trợ là điều kiện tiên quyết.

Những bước tiến đầy triển vọng

Là một trong những đơn vị dịch vụ kỹ thuật chủ lực của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam), PTSC đang là doanh nghiệp tiên phong và có thể nói là có năng lực hoàn chỉnh nhất trong việc phát triển điện gió ngoài khơi (ĐGNK) hiện nay ở nước ta. Trong những năm gần đây, PTSC đã nhanh chóng có những bước tiến đầu tiên vào chuỗi cung ứng dịch vụ ĐGNK toàn cầu, bao gồm nhiều đơn hàng lớn cho các khách hàng quốc tế như sản xuất 33 chân đế trụ tuabin điện gió cho khách hàng Ørsted (Đan Mạch) và 10 trạm biến áp cho các dự án ĐGNK ở châu Âu và châu Á - Thái Bình Dương.

Dự án CHW2204 tại Đài Loan (Trung Quốc) có tổng công suất 920 MW, là một trong những dự án ĐGNK lớn nhất ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Ngày 19/05/2023, PTSC và Công ty Ørsted Taiwan Ltd (Ørsted) đã ký kết Hợp đồng chế tạo và cung cấp chân đế cho Dự án. Để giành được hợp đồng quốc tế quan trọng này, PTSC đã vượt qua 6 vòng lựa chọn và phê duyệt khắt khe, chứng minh năng lực cạnh tranh ở tầm khu vực và quốc tế.

Đến nay, dự án CHW2204 đã trải qua 9 triệu giờ an toàn, là minh chứng cho năng lực, kinh nghiệm của PTSC có khả năng đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn cao nhất trong ngành công nghiệp ĐGNK. PTSC hiện đã sẵn sàng bàn giao lô 4 chân đế đầu tiên cho khách hàng; đây cũng là là bằng chứng sống động chứng minh khả năng làm chủ chuỗi cung ứng ĐGNK của doanh nghiệp Việt Nam trong tương lai.

Các chân đế trụ điện gió ngoài khơi thi công tại Trung tâm công nghiệp năng lượng và hậu cần kỹ thuật PTSC, TP Vũng Tàu.

Trong khi đó, Dự án ĐGNK Baltica nằm ở phía Nam biển Baltic, do Công ty cung cấp điện lớn nhất Ba Lan PGE và Nhà đầu tư hàng đầu về ĐGNK Ørsted hợp tác phát triển và vận hành, là một trong những dự án điện gió lớn nhất trên thế giới. Năm 2023, Liên danh nhà thầu Semco Maritime và PTSC M&C - công ty thành viên của PTSC, đã tham gia đấu thầu và thắng thầu dự án thành phần các trạm biến áp Baltica 02 với tổng công suất 1,5 GW. Sau 18 tháng triển khai công tác thiết kế, mua sắm, đến nay dự án đã chuyển sang giai đoạn thi công, dự kiến kéo dài đến nửa cuối năm 2026. Toàn bộ các hạng mục sẽ được thi công tại Cảng hạ lưu PTSC, thành phố Vũng Tàu.

Để thực hiện các dự án trên, PTSC đã phải thay đổi từ quy trình sản xuất đơn chiếc sang quy trình sản xuất hàng loạt, đòi hỏi đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, dây chuyền sản xuất cũng như nguồn nhân lực. Với dự án 33 chân đế trụ điện gió, PTSC đã tăng số lượng lao động tại bãi chế tạo từ 7.000 lên 12.000-13.000 người vào cuối năm nay.

Phó Tổng Giám đốc PTSC Trần Hồ Bắc cho biết, việc chuyển từ sản xuất đơn chiếc sang sản xuất hàng loạt không chỉ làm giảm thời gian chế tạo mà còn nâng cao hiệu quả sản xuất. Trước đây, việc chế tạo chân đế giàn khoan dầu khí nặng từ 2.000 - 3.000 tấn cần khoảng 10 tháng, trong khi giờ đây, với sản phẩm tương tự, PTSC có thể hoàn thành trong khoảng 2 tuần.

Người lao động PTSC trên công trường thi công chân đế trụ điện gió ngoài khơi

Lãnh đạo PTSC cũng nhấn mạnh rằng, doanh nghiệp hoàn toàn tự tin vào khả năng kết hợp với các doanh nghiệp khác trong nước để xây dựng chuỗi cung ứng nội địa cho ngành công nghiệp ĐGNK. Với công nghệ turbine hiện tại có công suất khoảng 14 MW/turbine, một dự án ĐGNK có công suất khoảng 1 GW sẽ cần đến hơn 70 chân đế, mỗi chân đế nặng từ 2.500 - 3.000 tấn. Việc xây dựng chuỗi cung ứng và kết nối các doanh nghiệp để thực hiện các khâu chế tạo là rất quan trọng.

Trong một nỗ lực khác, PTSC không chỉ tham gia cung ứng dịch vụ mà còn đang tích cực tìm kiếm cơ hội trở thành nhà đầu tư và phát triển dự án. Một dự án nổi bật trong kế hoạch của PTSC là hợp tác với Sembcorp Utilities Pte. Ltd. (SCU) của Singapore triển khai dự án xuất khẩu năng lượng tái tạo ngoài khơi sang Singapore. PTSC cũng là nhà đầu tư đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép triển khai đầy đủ các hoạt động quan trắc, điều tra, khảo sát, đánh giá tài nguyên biển phục vụ triển khai dự án. Vào cuối tháng 8/2024 vừa qua, PTSC và SCU đã tổ chức lễ trao thầu gói thầu đo gió, thủy văn và khảo sát nghiên cứu địa chất cho Dự án này. Đây không chỉ là một bước tiến quan trọng trong việc phát triển năng lượng sạch tại Việt Nam mà còn góp phần vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và tăng cường an ninh năng lượng khu vực.

Lễ trao thầu Gói thầu đo gió, thủy văn và khảo sát nghiên cứu địa chất, Dự án xuất khẩu năng lượng tái tạo ngoài khơi từ Việt Nam sang Singapore giữa PTSC và đối tác SCU.

Dự án này phản ánh sự quyết tâm của Việt Nam trong việc thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, cũng như trong việc thực hiện các mục tiêu về ĐGNK đề ra trong Quy hoạch điện VIII. Theo Quy hoạch điện VIII, đến năm 2030, công suất ĐGNK phục vụ nhu cầu điện trong nước sẽ đạt khoảng 6.000 MW, và có thể tăng thêm tùy vào sự phát triển công nghệ và chi phí truyền tải hợp lý. Đến năm 2050, tổng công suất ĐGNK dự kiến đạt từ 70.000 - 91.500 MW.

Tuy nhiên, để thực hiện mục tiêu trên là hết sức thách thức khi hiện nay nước ta vẫn chưa có bất kỳ dự án ĐGNK nào được triển khai do chưa có cơ chế phù hợp. “Chỉ khi nhìn thấy lộ trình rõ ràng, chính sách nhất quán, dài hạn thì các nhà đầu tư mới đầu tư bởi vốn cho ĐGNK lớn mà không có lợi nhuận ngay”, Phó Tổng Giám đốc PTSC Trần Hồ Bắc nhận định.

Những yêu cầu cấp thiết

ĐGNK đang dần trở thành một trong những lĩnh vực năng lượng quan trọng hàng đầu trên thế giới, đặc biệt là trong bối cảnh các quốc gia đang nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính và chuyển đổi sang năng lượng tái tạo. Với vị trí địa lý thuận lợi và tiềm năng phong phú, Việt Nam có thể khai thác ĐGNK để phát triển mạnh mẽ nền kinh tế năng lượng sạch của mình. Tuy nhiên, nếu chúng ta không nhanh chóng triển khai thì các cơ hội sẽ trôi qua và áp lực cạnh tranh sẽ ngày càng lớn.

Tại Diễn đàn và Triển lãm Kinh tế Xanh 2024 vừa qua, ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), nhấn mạnh: “Các doanh nghiệp châu Âu gặp khó khăn trong việc triển khai các dự án ĐGNK đầu tiên”. Theo ông Jaspaert, thời gian phát triển và xây dựng một trang trại ĐGNK thường mất từ 6-7 năm, trong đó 3-4 năm đầu cho việc hoàn thiện dự án và tài chính, sau đó là ít nhất 3 năm xây dựng. Điều này có nghĩa rằng, nếu muốn đạt mục tiêu 6.000 MW công suất ĐGNK vào năm 2030, các dự án đầu tiên phải được triển khai ngay trong năm 2027.

Ông Bruno Jaspaert – Chủ tịch EuroCham phát biểu Tại Diễn đàn và Triển lãm Kinh tế Xanh 2024.

Để đạt được điều này, Chủ tịch EuroCham đề xuất Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện khung pháp lý cho điện gió ngoài khơi, thiết lập các cơ chế hỗ trợ rõ ràng và đảm bảo quyền lợi cho các bên tham gia.

Việc chưa có cơ chế rõ ràng cho các dự án ĐGNK sẽ gây không ít khó khăn cho việc triển khai và thu hút đầu tư. Đây cũng là vấn đề quan trọng được đưa vào Dự án Luật Điện lực (sửa đổi) lần này. Trong báo cáo mới đây, Bộ Công Thương cho biết đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo mới, như ĐGNK, có chi phí đầu tư và sản xuất điện cao hơn so với nguồn điện truyền thống. Để đảm bảo khả thi cho các dự án, Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) đang xem xét các chính sách ưu đãi đặc biệt như miễn tiền thuê đất, giảm thuế và ưu đãi về tỷ lệ bảo đảm huy động sản lượng điện tối thiểu hàng năm.

Theo ông Phan Xuân Dương, chuyên gia tư vấn năng lượng độc lập, những chính sách trên là hướng đi đúng đắn. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo: “Nếu các chính sách ưu đãi không đủ hấp dẫn, nhà đầu tư nước ngoài sẽ không mặn mà với thị trường này, bởi các chi phí khởi điểm quá cao và thời gian thu hồi vốn dài”.

Các nội dung liên quan đến ĐGNK được quy định trong Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) và đã được biên soạn, góp ý hoàn thiện khá chi tiết, công phu. Tuy nhiên, Dự thảo Luật hiện tại vẫn chưa hoàn toàn tạo cơ sở và các điều kiện để đảm bảo phát triển lĩnh vực ĐGNK, cũng như chưa thể chế hóa đầy đủ được các yêu cầu đặt ra tại Nghị quyết số 36-NQ/TW, Nghị quyết số 55-NQ/TW và Kết luận số 76-KL/TW.

Bên cạnh đó, các quy định của Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) cũng chưa định hình rõ cơ chế để Chính phủ có thể xây dựng lộ trình, mô hình phát triển, huy động nguồn lực trong nước, phát huy thế mạnh và sử dụng hiệu quả nguồn lực của doanh nghiệp nhà nước, hợp tác với đối tác quốc tế, phương án tiếp cận phù hợp với ngành ĐGNK tại Việt Nam trong các giai đoạn, đặc biệt là giai đoạn khởi tạo/thí điểm.

Ông Phan Xuân Dương, chuyên gia tư vấn năng lượng độc lập phát biểu tại Hội thảo "Tham vấn ý kiến đại biểu Quốc hội và chuyên gia về Dự án Luật Điện lực (sửa đổi)".

ĐGNK không chỉ là cơ hội mà còn là trách nhiệm của Việt Nam trong việc hướng đến phát triển bền vững và đáp ứng các cam kết về giảm phát thải khí nhà kính. "Cần có những dự án tiên phong để rút ra bài học kinh nghiệm, mở đường cho các dự án khác. Để làm được điều này, cần giao cho các tập đoàn Nhà nước có đầy đủ tiềm lực và kinh nghiệm như Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) triển khai.” - ông Phan Xuân Dương nhận định.

Là đơn vị tiên phong của Petrovietnam trong lĩnh vực ĐGNK, PTSC đã chứng minh năng lực vượt trội, từ việc tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu đến khả năng chế tạo, lắp đặt, và vận hành các dự án phức tạp đạt tiêu chuẩn quốc tế. Với nguồn lực dồi dào, cơ sở hạ tầng hiện đại và đội ngũ nhân sự chất lượng cao, PTSC được đánh giá là doanh nghiệp hoàn toàn đủ khả năng triển khai dự án ĐGNK thí điểm đầu tiên tại Việt Nam, mở đường cho sự phát triển của ngành công nghiệp năng lượng tái tạo ngoài khơi trong nước.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng, để biến tiềm năng thành hiện thực, sự hỗ trợ từ Nhà nước đóng vai trò quyết định. Cần nhanh chóng hoàn thiện khung pháp lý, xây dựng các cơ chế khuyến khích và chính sách cụ thể, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nội địa như PTSC phát huy thế mạnh và tận dụng cơ hội tham gia thị trường đầy triển vọng này. Đây không chỉ là bước đi quan trọng để xây dựng một ngành công nghiệp ĐGNK vững mạnh, mà còn là nền tảng giúp Việt Nam vươn lên trở thành một trong những quốc gia đi đầu trong khu vực về phát triển năng lượng tái tạo ngoài khơi. Với sự đồng hành chặt chẽ giữa Nhà nước và doanh nghiệp, ngành năng lượng quốc gia sẽ tiếp tục khẳng định vai trò chủ đạo trong việc định hình tương lai năng lượng sạch của đất nước./.

Trúc Lâm - Theo PetroVietnam